کاربرد آب اکسیژنه خوراکی در شستشوی ظروف تتراپک

آب اکسیژنه خوراکی (هیدروژن پراکسید) یک ماده شیمیایی با فرمول H₂O₂ است که به دلیل خواص اکسید کنندگی و ضدعفونی‌کنندگی قوی، در صنایع غذایی کاربرد گسترده‌ای دارد. یکی از مهم‌ترین کاربردهای این ماده در صنعت بسته‌ بندی مواد غذایی، به‌ ویژه در شستشو و استریل‌ سازی ظروف تتراپک است. ظروف تتراپک، که به طور گسترده برای بسته‌ بندی محصولاتی مانند شیر، آب‌ میوه، و سایر نوشیدنی‌ها استفاده می‌شوند، به دلیل ساختار چندلایه‌ای خود (شامل کاغذ، پلاستیک، و آلومینیوم) نیاز به فرآیندهای استریل‌سازی دقیق دارند تا از ایمنی و ماندگاری محصولات غذایی اطمینان حاصل شود.

آب اکسیژنه خوراکی چیست؟

هیدروژن پراکسیدی است که با استانداردهای سخت‌ گیرانه صنایع غذایی و به دو حمامی و اسپری تولید می‌شود و فاقد ناخالصی‌های مضر مانند فلزات سنگین است. این ماده معمولاً در غلظت‌های 35% یا 50% تولید شده و به دلیل پایداری بالا و خاصیت ضدعفونی‌ کنندگی، برای استریل‌ سازی در صنایع غذایی مناسب است. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این ماده را در مقادیر کم به عنوان “به طور کلی بی‌خطر” (GRAS) تأیید کرده است، مشروط بر اینکه پس از استفاده، باقی‌مانده آن به طور کامل حذف شود یا به آب و اکسیژن تجزیه شود.

ساختار و ویژگی‌های ظروف تتراپک

ظروف تتراپک، که توسط شرکت سوئدی تتراپک (Tetra Pak) در سال 1951 معرفی شدند، بسته‌ بندی‌های چندلایه‌ای هستند که برای نگهداری طولانی‌ مدت مواد غذایی مایع مانند شیر، آب‌ میوه، و نوشیدنی‌های دیگر طراحی شده‌اند. این ظروف از شش لایه تشکیل شده‌اند:

لایه پلی‌اتیلن خارجی

از نفوذ رطوبت به داخل بسته‌بندی جلوگیری می‌کند.

لایه کاغذ مقوایی

ساختار و استحکام ظرف را فراهم می‌کند (حدود 70% وزن بسته‌بندی).

لایه پلی‌اتیلن داخلی

به‌عنوان چسب بین لایه‌ها عمل می‌کند.

لایه آلومینیوم (فویل)

با ضخامت 0.006 میلی‌متر، از نفوذ اکسیژن، نور، و بو به داخل ظرف جلوگیری می‌کند.

لایه پلی‌اتیلن میانی

به اتصال لایه‌ها کمک می‌کند.

لایه پلی‌اتیلن داخلی

در تماس مستقیم با ماده غذایی است و باید کاملاً بهداشتی باشد.

این ساختار چند لایه، ظروف تترا پک را قادر می‌سازد تا محصولات را بدون نیاز به یخچال (در بسته‌بندی‌های اسپتیک) برای ماه‌ها تازه نگه دارند. بسته‌ بندی‌های اسپتیک تتراپک با فرآیند استریل‌ سازی در دمای بسیار بالا (UHT) و در محیط استریل پر می‌شوند، که این امر نیاز به افزودن مواد نگهدارنده را حذف می‌کند.

انواع مختلف ظروف تتراپک

شامل تترابریک (شکل آجری)، تتراپریزما (هشت‌ ضلعی)، و تتراریکارت (برای غذاهای جامد مانند سبزیجات) است. این ظروف به دلیل سبکی، قابلیت بازیافت (در صورت جداسازی لایه‌ها)، و حفاظت عالی از محصول، در سراسر جهان محبوب هستند.

نقش آب اکسیژنه خوراکی در شستشوی ظروف تتراپک

به دلیل تماس مستقیم لایه داخلی ظروف تتراپک با مواد غذایی، این ظروف باید کاملاً عاری از آلودگی‌های میکروبی، باکتریایی، یا قارچی باشند. هیدروژن پراکسید خوراکی به دلیل خاصیت اکسید کنندگی قوی، میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برد و پس از تجزیه، تنها به آب و اکسیژن تبدیل می‌شود، که این ویژگی آن را به گزینه‌ای ایمن و سازگار با محیط زیست تبدیل می‌کند. فرآیند استریل‌ سازی ظروف تتراپک معمولاً در خطوط تولید صنعتی انجام می‌شود و شامل روش‌های زیر است:

روش‌های استفاده از آب اکسیژنه در استریل‌ سازی تتراپک

روش اسپری کردن

ظروف تتراپک (مانند تیوب‌ها یا قوطی‌ها) ابتدا تولید می‌شوند. سپس مقدار 0.1 تا 1 میلی‌لیتر آب اکسیژنه 35% به داخل ظرف اسپری می‌شود. هوای گرم (با دمای حدود 70-80 درجه سانتی‌گراد) برای تبخیر باقی‌ مانده آب اکسیژنه دمیده می‌شود و ظرف با مواد غذایی پر شده و مهر و موم می‌شود. این روش به دلیل سرعت بالا و کارایی، در خطوط تولید انبوه رایج است.

روش غوطه‌ ورسازی

ورق‌های چند لایه تتراپک در حمامی از آب اکسیژنه 35% با دمای 40 تا 80 درجه سانتی‌گراد غوطه‌ ور می‌شوند. این فرآیند میکروب‌ زدایی را تضمین می‌کند و پس از آن، ورق‌ها خشک شده و برای تولید ظروف استفاده می‌شوند. شایان ذکر است که پایداری آب اکسیژنه در این روش حیاتی است تا در طول فرآیند تجزیه نشود.

کاربردهای دیگر آب اکسیژنه خوراکی در شستشوی تجهیزات مرتبط

برای ضدعفونی کردن تجهیزات، مخازن، لوله‌ها، و سطوح در تماس با مواد غذایی در کارخانه‌های تولید محصولات تتراپک نیز استفاده می‌شود. این ماده به دلیل عدم باقی‌ماندن مواد شیمیایی مضر پس از استفاده، گزینه‌ای ایده‌آل برای حفظ بهداشت در محیط‌های تولید است.

مزایای استفاده از آب اکسیژنه خوراکی در شستشوی ظروف تتراپک

ضدعفونی‌ کنندگی قوی

آب اکسیژنه طیف وسیعی از میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برد، که برای ایمنی مواد غذایی حیاتی است.

تجزیه‌ پذیری ایمن

پس از استفاده، به آب و اکسیژن تجزیه می‌شود و هیچ باقی‌مانده مضری به جا نمی‌گذارد.

سازگاری با محیط زیست

برخلاف ضدعفونی‌ کننده‌های کلردار، اثرات زیست‌ محیطی کمتری دارد.

افزایش ماندگاری محصول

استریل‌ سازی دقیق به افزایش ماندگاری محصولات غذایی بدون نیاز به مواد نگهدارنده کمک می‌کند.

هزینه‌ اثربخشی

استفاده در غلظت‌های پایین و فرآیندهای ساده، آن را مقرون‌ به‌ صرفه می‌کند.

خرید آب اکسیژنه خوراکی برای شستشوی ظروف تتراپک

برای خرید هیدروژن پراکسید خوراکی جهت شستشوی ظروف تتراپک، شرکت نماشیمی یکی از معتبرترین تأمین‌ کنندگان در ایران است. نماشیمی آب اکسیژنه خوراکی برندهای پاشا، سولوی، و اونیک را با خلوص 35% و 50% در بسته‌ بندی‌های استاندارد (مانند گالن‌های 20 لیتری و بشکه‌های 65 کیلوگرمی) عرضه می‌کند. مزایای خرید از نماشیمی شامل کیفیت تضمین‌شده، ارسال سریع و پشتیبانی و مشاوره فنی می باشد.

برندهای معتبر آب اکسیژنه خوراکی در ایران

در ایران، چندین برند معتبر هیدروژن پراکسید خوراکی برای استفاده در صنایع غذایی، از جمله شستشوی ظروف تتراپک، موجود هستند. این برندها به دلیل کیفیت بالا و رعایت استانداردهای بین‌المللی شناخته شده‌اند و از طریق وارد کنندگان معتبر مانند شرکت نماشیمی تجارت در ایران توزیع می‌شوند و برای خرید، توصیه می‌شود با نمایندگان رسمی تماس گرفته شود.

پاشا (Pasha) ترکیه

یکی از پرکاربرد ترین برندهای موجود در ایران، با خلوص 35%، که به‌ صورت عمده در بسته‌ بندی‌های 65 کیلوگرمی عرضه می‌شود.

سولوی (Solvay) بلژیک

برندی معتبر با استانداردهای اروپایی، که در غلظت‌های 35% و 50% برای صنایع غذایی استفاده می‌شود و به دو شکل اسپری و حمامی تولید می شود.

اونیک (Evonik) آلمان

این برند به دلیل کیفیت بالا و خلوص مناسب، در کارخانه‌های تولید محصولات تتراپک کاربرد دارد.

چالش‌ها و محدودیت‌های استفاده از آب اکسیژنه خوراکی در شستشوی ظروف تتراپک

هزینه تولید

تولید هیدروژن پراکسید  خوراکی به دلیل نیاز به خلوص بالا، هزینه‌ بر است.

حساسیت به شرایط محیطی

نور، گرما، یا فلزات قلیایی باعث تجزیه سریع آن می‌شوند.

نیاز به تجهیزات پیشرفته

فرآیندهای استریل‌سازی نیازمند تجهیزات صنعتی دقیق هستند.

نکات ایمنی در استفاده از آب اکسیژنه خوراکی

تماس با پوست و چشم

غلظت‌های بالای آب اکسیژنه (35% یا بیشتر) می‌توانند باعث تحریک پوست، سوختگی، یا آسیب به چشم شوند. استفاده از دستکش و عینک ایمنی ضروری است.

استنشاق و بلع

استنشاق بخارات ممکن است مجاری تنفسی را تحریک کند، و بلع آن می‌تواند به سوختگی دستگاه گوارش منجر شود.

نگهداری مناسب

باید در ظروف تیره، در محیط خنک و دور از نور خورشید نگهداری شود تا از تجزیه جلوگیری شود.

استفاده در غلظت مناسب

برای استریل‌سازی ظروف تتراپک، غلظت 35% استاندارد است و باید از رقیق‌ سازی غیر ضروری خودداری شود.

سوالات متداول

آیا آب اکسیژنه خوراکی برای شستشوی ظروف تتراپک ایمن است؟

بله، با گرید خوراکی برای استریل‌ سازی ظروف تتراپک ایمن است، زیرا پس از تجزیه، تنها آب و اکسیژن باقی می‌ماند. با این حال، باید از باقی‌مانده آن در ظرف اطمینان حاصل شود.

چگونه می‌توان از کیفیت آب اکسیژنه خوراکی مطمئن شد؟

خرید از تأمین‌ کنندگان معتبر مانند نماشیمی و بررسی برگه آنالیز (COA) و اطلاعات ایمنی (MSDS) محصول، کیفیت آن را تضمین می‌کند.

آیا آب اکسیژنه خوراکی همان آب اکسیژنه صنعتی است؟

خیر، گرید خوراکی فاقد فلزات سنگین و ناخالصی‌های مضر است و برای صنایع غذایی مناسب است، در حالی که گرید صنعتی ممکن است حاوی این ناخالصی‌ها باشد.

چه مقدار آب اکسیژنه خوراکی برای استریل‌ سازی یک ظرف تتراپک لازم است؟

بسته به اندازه ظرف، معمولاً 0.1 تا 1 میلی‌لیتر آب اکسیژنه 35% برای هر ظرف کافی است، که با اسپری یا غوطه‌ ورسازی اعمال می‌شود.

آیا آب اکسیژنه خوراکی برای محیط زیست مضر است؟

خیر، به دلیل تجزیه به آب و اکسیژن، نوع خوراکی اثرات زیست‌ محیطی ناچیزی دارد و گزینه‌ای سبز محسوب می‌شود.

نتیجه‌ گیری

آب اکسیژنه خوراکی به دلیل خواص ضدعفونی‌ کنندگی قوی و تجزیه‌ پذیری ایمن، نقش حیاتی در استریل‌سازی ظروف تتراپک ایفا می‌کند. ظروف تتراپک با ساختار چند لایه خود، امکان نگهداری طولانی‌مدت مواد غذایی را بدون نیاز به مواد نگهدارنده فراهم می‌کنند، و استریل‌سازی با آب اکسیژنه ایمنی و کیفیت محصول را تضمین می‌کند. برندهای معتبر مانند پاشا، سولوی، و اونیک در ایران از طریق شرکت‌هایی مانند نماشیمی قابل تهیه هستند. با رعایت نکات ایمنی و خرید از منابع معتبر، می‌توان از این ماده به‌طور مؤثر در صنعت بسته‌بندی غذایی استفاده کرد.

منابع

Tetra Pak Official Website , FDA Guidelines on Hydrogen Peroxide